جستارهایی پیرامون تاریخ روابط خارجی ایران
کتاب «جستارهایی پیرامون تاریخ روابط خارجی ایران» تالیف آقای دکتر مرتضی دامن پاک جامی در سال 1396 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردیده است.
نگارنده در پیشگفتار این اثر پژوهشی با بیان دو جمله مبنی بر اینکه «گذشته چراغ راه آینده است» و «ملتی که تاریخ خود را نداند محکوم به تکرار آن است» بر اهمیت توجه به تاریخ و بررسی سرنوشت و عملکرد گذشتگان تاکید کرده است؛ زیرا توجه به تجربه‌های گذشتگان می‌تواند از تکرار رویدادهای ناگوار و خطاهای گذشته جلوگیری کند و آینده‌ای بهتر را برای ملت‌ها رقم بزند. در این راستا، ایران نیز کشوری با سابقۀ تمدنی طولانی و دارای تاریخ مدّون چندین هزار ساله است که همواره در کانون توجه جهانیان و مبدأ و مقصد بسیاری از ارتباطات بین جوامع مختلف بشری بوده است، لذا در شرایط کنونی جهان و منطقه، تقویت آگاهی‌های تاریخی و اطلاع از نقش‌آفرینی تاریخی و تمدنی ایرانیان، به طور عام برای هر شهروند و پژوهشگر ایرانی علاقه‌مند به سرنوشت کشور خویش و خاصه برای هر سیاستمدار و دیپلمات امروز و آینده ایران بیش از هر زمان دیگری ضرورت و اهمیت پیدا می‌کند. در واقع، برای دستگاه سیاست خارجی کشوری چون ایران، با سابقۀ طولانیِ تاریخ و تمدن و تحولات پر فراز و نشیب روابط خارجی که بر سرنوشت آن تأثیرات عمیق و فراوانی بر جای گذاشته است، توجه بخشیدن به مطالعات تاریخی، به‌ویژه تاریخ روابط خارجی ایران در بین کارگزاران این عرصه و جامعه علمی و پژوهشی کشور، یک وظیفه ملی به حساب می‌آید. اگرچه نوشته‌های پراکنده و نه چندان عمیق و مستندی در مورد تاریخ روابط خارجی ایران در دسترس است، اما همچنان کمبودهای فراوانی در این زمینه مشاهده می‌شود. لذا طرح تدوین مجموعه‌ای منسجم و مبتنی بر ادوار مختلف تاریخ روابط خارجی ایران به‌عنوان یک اقدام فوری قابل‌توجه بوده است و مجموعۀ حاضر در دو بخش مقالات و گفتارها تنظیم گردیده است که تحولات روابط خارجی ایران را در زمینه‌های مختلف با کشورهای اسپانیا، دانمارک، عمان، ژاپن، فرانسه، لهستان، همکاری‌های راه ابریشم و روابط خارجی ایران در دوران اشغال در جنگ جهانی دوم را در برمی‌گیرد. نگارنده معتقد است، اگرچه طبیعت هر مجموعه مقالات، پراکندگی و عدم ارتباط احتمالی مطالب است، اما امید است مطالب این مجموعه در چارچوب مباحث کلی‌تر حوزه تاریخ روابط خارجی ایران مورد استفاده و بهره‌برداری علاقه‌مندان قرار گیرد.
بخش اول: مقالات
فصل اول- سرزمین‌های دور، ارتباطات نزدیک: نگاهی به تأثیرات متقابل فرهنگی و تمدنی ایران و اسپانیا
فصل دوم- روابط تاریخی و فرهنگی ایران و دانمارک
فصل سوم- روابط خارجی ایران و قدرت‌های جهانی در دوران اشغال ایران در جنگ جهانی دوم
فصل چهارم- تأثیر ارتباطات تاریخی و فرهنگی بر روابط ایران و عمان: بررسی دلایل تاریخی مداخله ایران در ظفار
فصل پنجم- بررسی تحولات روابط تاریخی ایران و ژاپن، با تأکید بر دوره پهلوی اول
بخش دوم: گفتارها
فصل ششم- نگاهی به روابط تاریخی و سیاسی ایران و فرانسه؛ تجربه گذشته، چشم‌انداز آینده
فصل هفتم- نگاهی تاریخی به روابط سیاسی، فرهنگی و بازرگانی ایران و لهستان
فصل هشتم- ایران و تعاملات فرهنگی و تمدنی مسیر راه ابریشم