کتب و نشریات
گفتگوهای تاریخی و تمدنی جاده ابریشم

 

کتاب «گفتگوهای تاریخی و تمدنی جاده ابریشم: (مجموعه مقالات سلسله نشست‌های از قلعه هرات تا ارگ تبریز) به کوشش آقایان محسن چیت‌ساز، مهرداد کیایی و میثم امانی در سال 1395 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردیده است.

همانگونه که در عنوان کتاب آمده است، این اثر دربردارنده مجموعه مقالات سلسله نشست هایی است که از سوی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی برگزار شده‌است. در واقع این مرکز در چهارچوب اهداف و راهبردهای سیاست خارجی منطقه‌ای دولت مبتنی بر اعتمادسازی و ارتقای روابط با کشورهای منطقه، غیرامنیتی کردن روابط با همسایگان، خنثی‌‌سازی پروژه ایران‌هراسی، افزایش هم‌گرایی میان کشورهای اسلامی و ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی، به ویژه در حوزه جغرافیایی- فرهنگی ایران بزرگ، مجموعه‌ای از اقدامات و برنامه‌ها را با محوریت ترویج و تقویت اشتراکات فرهنگی، گسترش زبان و ادبیات فارسی و تحکیم پیوندهای تاریخی و تمدنی با کشورهای منطقه در دستور کار قرار داده است. هدف از این فعالیت‌ها، شناسایی و معرفی ابعاد مختلف ارتباطات فرهنگی، تاریخی و تمدنی ایران و همسایگان، بازخوانی حافظه تاریخی ایرانیان و آشنا نمودن نسل‌های حاضر این کشورها با میراث گذشتگان است. در راستای اهداف فوق، ابتکار برگزاری سلسله نشست‌های «از قلعه هرات تا ارگ تبریز» به عنوان تلاشی در جهت شناسایی خطوط اصلی اتصالات تمدنی در دو جغرافیای شرق و غرب حوزه تمدنی و فرهنگی ایران در دستور کار این مرکز قرار گرفته است. این باور وجود دارد که نشست‌هایی از این قبیل می‌تواند ابعادی از تأثیر یک حوزه فرهنگی و تمدنی بر اقلیم و جغرافیای دور از آن را مشخص نموده و بستری را برای بازخوانی ارتباطات گذشته و ایجاد پیوندها و تعاملات جدید فراهم کند.

با توجه به اهداف ترسیم‌شده و براساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، دور نخست از سلسله نشست‌های فرهنگی-تمدنی «از ارگ هرات تا ارگ تبریز» روز شنبه 24 بهمن 1394 با حضور نمایندگانی از مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه، مؤسسه فرهنگی اکو، تعدادی از اعضای هیئت علمی دانشگاه بیرجند، اداره اطلاعات و فرهنگ هرات و استادانی از دانشگاه‌های بیرجند، تهران، تبریز، آزاد اسلامی واحد تربت جام و فردوسی مشهد با سخنرانی افتتاحیه رئیس دانشگاه بیرجند و معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی در محل این دانشگاه برگزار شد.

ایستگاه دوم سلسله نشست‌های تمدنی ارگ هرات تا ارگ تبریز شهر علم و عرفان تربت جام بود که هم‌زمان خود را برای برگزاری کنگره بزرگ بین‌المللی بزرگداشت عبدالرحمان جامی آماده می‌کرد. نشست دوم با موضوع عرفان و تصوف در روز 26 مرداد 1395 به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت جام برگزار شد و طی آن استادان و پژوهشگران شرکت‌‍کننده از دانشگاه‌های فردوسی مشهد، حکیم سبزواری، ادیان و مذاهب، شهید بهشتی، تهران، تبریز و کابل و مرکز پژوهش‌های آستان قدس بحث‌های متنوعی را در زمینه موضوع نشست ارائه کردند. مدیر اجرایی مؤسسه ایکاس و مسئولان اجرایی تربت جام نیز در بخش افتتاحیه این نشست شرکت و سخنرانی کردند.

مباحث مطرح شده در این دو نشست بر اساس فهرست مطالب مندرج در این اثر به شرح ذیل می باشد:

مقالات نشست اول (بیرجند، 24 بهمن 1394)

کاربرد خط در بناهای خراسان عهد تیموری

محمدحسن الهی‌زاده، کبری محمددوست لشکامی، علی نجف­زاده‌

مناسبات تجاری بین شرق و غرب ایران در عهد تیموری و صفوی

عبدالله همتی گلیان‌

بررسی نقش تاریخی بریتانیای کبیر در رشد قومیت‌گرایی و ناکام گذاشتن روند دولت- ملت‌سازی در افغانستان پس از جدایی از ایران تا نبرد آنگلو افغان اول

دکتر رضا دهقانی، فریبرز محمدخانی‌

نقش بلخ در هزاره‌ سوم پیش از میلاد بر جریان‌های فرهنگی‌-‌ سیاسی در فلاتو میان‌رودان

سورنا فیروزی، نرگس ممبنی‌

هرات و جام در گستره فرهنگ

علیرضا قیامتی‌

رجال خواف در دوره تیموری

محمدحسن الهی‌زاده، خدیجه زبردست‌رودی، علی یحیایی‌

مقالات نشست دوم (تربیت جام، 26 مرداد 1395)

سخنرانی افتتاحیه دکتر مرتضی دامن پامن‌پاک جامی، معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه/‌ سنایی: پیش­‌متنِ جامی

محمدجعفر یاحقی‌

سنایی پیش‌متن جامی

محمدجعفر یاحقی

نقش عرفان و عرفای حوزۀ کهن فارسی در گسترش همدلی و دوستی

عبدالقیوم قویم‌

نگاهی کوتاه به تصوف و فعالیت صوفیان در تبریز قرن نهم هجری

عباس قدیمی قیداری‌

جاده‌های علم و عرفان در عصر جامی

حسن باستانی راد‌

اهمیت آثار شیخ جام به عنوان منابعی برای شناخت انحطاطِ جامعه ایران در اواخر روزگار سلجوقیان بزرگ

مقصودعلی صادقی‌

عرفان جامی در آیینه‌جلاءالروحو پیشینه­اش تا مرآت­ الصّفا

احمدخواجه­ایم، حسن علی یاری‌

تحولات فکری و رویکردی فرقه حروفیه پس از ورود به قلمرو عثمانی

رضا دهقانی‌

نقش مخاطب در تحول و رواج شعر عرفانی دوره تیموری

مرادعلی واعظی‌

نقش شیخ احمد جام و نوادگان او در گسترش معارف عرفانی اسلام

محمدجواد شمس‌

نفوذ عرفان و تصوف شیخ احمد جامی و بازماندگانش در روستاهای بخش کدکن

رضا نقدی‌

مطالعۀ تطبیقی رابطۀ متن و تصویر در نسخۀ مصوّر هفت اورنگ جامی (نسخۀ جامی فریر)

فاطمه ماه وان

عرفان اشراقی و نقش آن در گسترش صلح و آرامش

علیرضا قیامتی‌

زنان پارسا و عارفه از خلال کتاب نفحات الانس عبدالرحمان جامی

فاطمه اروجی

کتابشناسی سلسله صوفیان نقشبندیه

بهنام شیخی