کتب و نشریات
اتحادیه آفریقا و نگاهی به تعاملات آن با جمهوری اسلامی ایران

کتاب «اتحادیه آفریقا و نگاهی به تعاملات آن با جمهوری اسلامی ایران» تالیف آقایان محسن قانعی و عین الله قشقاوی در سال 1395 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردیده است.

در آغازین سال‌های دهه 1960 و جنگ سرد دول عضو این قاره در 15 می‌1963 با تشکیل"سازمان وحدت آفریقا" گام در مسیر کسب استقلال و زدودن بندهای وابستگی نهاده و اولین تجربه انسجام یافته سازمانی و کار گروهی خود را بنیان نهادند.بی‌شک تلاش و نقش سازمان مذکور طی چهار دهه گذشته جهت کسب استقلال و فراهم ساختن بسترهای لازم جهت همگرایی سیاسی و اقتصادی بر صاحبان خرد و اندیشه پوشیده نیست. اما فروپاشی شوروی سابق در اواخر دهه 1980 و تغییر و تحولات ناشی از فروپاشی نظام دوقطبیکه منجر به تغییر در ساختار نظام بین‌الملل و مولفه‌های قدرت و همچنین مطرح نمودن مسائل و موضوعات جدید گشت، بیش از پیش ضرورت تغییر در کارکرد این سازمان را برای رهبران آفریقایی هویدا نمود. فروپاشی نظام دو قطبی در آفریقا منجر به آن شد تا اولاً،زاویه دید نظام بین‌الملل و بازیگران عمده آن به آفریقا، از نگاه راهبردی و ژئوپلتیکی به بعد اقتصادی و تجاری تغییر نماید ثانیاً، مجموعه‌ای از منازعات بین دولت‌های آفریقایی به تدریج حل و فصل گردد. در چنین فضای جدیدی که از آن به‌عنوان دنیای وابستگی متقابل نام می‌برند، مرزهای صوری کم رنگ شده، ارتباطات از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود، مفاهیم تولید، توزیع و مصرف دچار دگردیسی شده، مکانیسم‌های نظارتی تجاری و اقتصادی همانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بیش از پیش حاکمیت دول را به چالش کشیده، کارکرد دولت‌ها تغییر یافته، هویت‌های قومی و فرهنگی در معرض تهاجم بوده و ارتباطات و سایبرنتیک از اهمیت خاصی برخوردار گردیده‌اند. در این عرصه جدید مسائل تازه‌ای نیز همانند محیط زیست، حقوق بشر و خلع سلاح بتدریج کارآمدی، منابع کسب مشروعیت و مقبولیت دولت‌ها را به‌دلیل تغییر در نوع تقاضاهای مردم دگرگون ساخته است. لذا دولت‌هایی کارآمد و مشروع هستند که توان پاسخگویی به نیازهای جدید و الزامات جدید در عرصه روابط بین‌الملل را دارا باشند. بنابراین دول آفریقایی بر آن شدند تا جهت سازگاری و انطباق با این فضای جدید در سال 1999 میلادی در سیرت لیبی پایه‌های اصلی شکل‌گیری اتحادیه نوپایی را به‌نام "اتحادیه آفریقا" بنا نهند.هزاره سوم میلادی در حالی آغاز شد که ملل آفریقایی با تاسیس اتحادیه آفریقا و "برنامه مشارکت جدید برای توسعه آفریقا (نپاد)" گام در مسیر نوین توسعه همه جانبه برداشته و از طریق همگرایی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به سمت افق مشارکت ملل آفریقایی در حق تعیین سرنوشت خود حرکت می‌نمایند. به جرات می‌توان گفت که در هیچ جای دنیا قاره‌ای را با این تکثر و تنوع قومی، زبانی، نژادی، فرهنگی و زیبایی‌های زیست محیطی نمی‌توان یافت. اما نکته حائز اهمیت آن است که این تنوع و تکثر فرهنگی نه تنها به‌عنوان یک عامل واگرایی عمل ننموده، بلکه با درایت و بصیرت رهبران فرهیخته آفریقایی در مسیر همگرایی، تحکیم و انسجام درونی این قاره گام برداشته است.

کتاب حاضر ضمن بررسی تاریخچه تشکیل اتحادیه آفریقا، ارکان، ساختار تشکیلاتی، وظایف و عملکرد اتحادیه را مورد بررسی قرار داده است و سپس به اجلاس‌ها، مصوبات و اقدامات اتحادیه آفریقا و نقش آن در قبالبحران‌های منطقه‌ای پرداخته است. همچنین بخشی از کتاب به روابط و تعاملات جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اختصاص دارد که جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی با الهام از اصول قانون اساسی ضمن همکاری با کشورهای آفریقایی به بسط و توسعه روابط خود با دول آفریقایی پرداخت و از سال 1375 تاکنون به طور منظم و هدفمند درنشست‌های سازمان وحدت آفریقای پیشین و پس از تاسیس اتحادیه آفریقانیز با اعزام نماینده ویژه رئیس جمهور در اجلاس‌های متعدد سران این اتحادیه حضور داشته است.

شایان ذکر است این کتاب، تحولات مربوط به اجلاس‌های اتحادیه آفریقا و برخی از نقاط عطف در تعاملات جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه آفریقا و سایر ترتیبات منطقه‌ای را تا بهمن ماه 1393 پوشش داده است و به آخرین اجلاس‌های سازمان پیشین وحدت آفریقا و برخی از مهم‌ترین اجلاس‌های عادی و فوق‌العاده سران اتحادیه اشاره دارد.

فهرست مطالب

مقدمه 

فصل اول- تاریخچه تشکیل اتحادیه آفریقا

فصل دوم- ارکان، ساختار تشکیلاتی، وظایف و عملکرد اتحادیه آفریقا

الف) مجمع اتحادیه آفریقا

ب) شورای اجرایی اتحادیه آفریقا

ج) پارلمان آفریقایی

د) دیوان عدالت آفریقایی

ه)کمیسیون اتحادیه آفریقا

و)کمیتهنمایندگاندائمی

ز) کمیته‌های فنی تخصصی

ح) شورای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی

ط) نهادهای مالی

ی) شورای صلح و امنیت

ک) مشارکت جدید برای توسعه آفریقا (نپاد)

ل) سازوکار‌های بررسی برابر آفریقایی

م) جوامع اقتصادی منطقه‌ای

ن) سایر نهاد‌های وابسته به اتحادیه اروپا

 

فصل سوم- اجلاس‌ها، مصوبات و اقدامات اتحادیه آفریقا و نقش آن در قبال

بحران‌های منطقه‌ای

فصل چهارم- روابط و تعاملات جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه آفریقا

فصل پنجم- نقش اتحادیه آفریقا در روابط بین‌الملل

نتیجه‌گیری

ضمائم

فهرست منابع