دیپلماسی آب های فرامرزی و نظام بین المللی درس هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
تازه های نشر
کتاب «دیپلماسی آب های فرامرزی و نظام بین المللی
درس هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»
تالیف آقای دکترسید عباس عراقچی در سال 2016 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردید.
در فصل نخست چارچوب نظری - مفهومی مربوط به دیپلماسی آب‌های فرامرزی و چرایی ضرورت پرداختن به این شاخه از دیپلماسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. موضوعاتی چون اهمیت آب‌های فرامرزی تهدیدها و فرصت‌ها، منازعات، همکاری‌های دو جانبه و چند جانبه و مدیریت آب و سیاست قدرت از مباحث مهم فصل نخست به شمار می‌رود.
فصل دوم به مطالعه موردی دیپلماسی آب‌های فرامرزی در منطقه جنوب آفریقا اختصاص یافته است.
در فصل سوم به وضعیت دیپلماسی آب‌های فرامرزی در جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافته است.
نویسنده در پایان مباحث و موضوعات ارائه شده، چنین نتیجه گیری نموده است:
مدیریت آب های فرامرزی چالش ها و فرصت های قابل ملاحظه ای را پیش روی سیاستگذاران سیاست خارجی و کارگزاران دیپلماسی در خصوص پیشگیری از منازعات و بهره گیری از فرصت ها به منظور توسعه همکاری های منطقه ای فراهم می کند. به نسبت افزایش توسعه اقتصادی - اجتماعی جوامع ، افزایش تقاضا برای آب شیرین و کاهش کیفیت و کمیت آب، به صورت مستمر بر اهمیت دو موضوع جلوگیری از منازعات و توسعه همکاری های منطقه ای درباره آب، افزوده می شود. تغییرات اقلیمی به همراه کاهش منابع آب شیرین، شورشدن و نفوذ آب شور به منابع آب زیرزمینی، وقوع سیل های مخرب و ... موجب اهمیت بیش از پیش دیپلماسی آب شده است.
براساس نظرات ارائه شده در کتاب، دیپلماسی آب بایستی در چهار حوزه تقویت شود:
-ظرفیت سازی در نهادهای ملی و خارجی مربوط به بخش آب و توجه ویژه روابط میان مدیریت آب حل و فصل منازعات مربوط به آب.
-تلاش در جهت تقویت فرآیندهای اعتمادسازی دوجانبه و چند جانبه از قبیل ارتقاء ارزیابی های علمی مشترک از خطرات و تهدیدات پیش رو و سامانه های مشترک کنترل آب.
-ایجاد بانک اطلاعاتی شفاف و بیطرف در خصوص آب و خط مشی های مربوط به آن و همچنین انجام مساعی جمیله در خصوص منازعات مربوط به آب‌های فرامرزی در هنگام بروز منازعات و همچنین تخفیف اختلافات.
-تقویت نهادها و ابزارهای حقوقی موجود و به منظور توانمندسازی سیستم هشدار اولیه و یک نقشه راه روشن به سمت اقدامات اولیه در زمینه دیپلماسی آب.
همه این ابزارها و اقدامات بسیار سودمند هستند و سرمایه‌گذاری و اختصاص بودجه در آنها فایده بسیار به ویژه در زمینه توسعه همکاری منطقه‌ای و جلوگیری از منازعات به ارمغان خواهد آورد. به نسبت سودمندی ابزار ها و سیاست‌های یاد شده همکاری‌های هماهنگ شده بین‌المللی نقش مهمی در مؤثر بودن آنها ایفا می‌کند. همچنین توسعه چنین همکاری‌هایی نیازمند مداخله رهبران در سطوح بالای سیاسی از طریق کانال های سیاست خارجی و دیپلماتیک می‌باشد و به عنوان گام نهایی، تقویت دیپلماسی آب‌های فرامرزی مستلزم ایجاد و تقویت نهادهای بین‌المللی و منطقه ای است که قادر باشند اراده سیاسی را به عملکردهای ملموس و منسجم تبدیل کنند.
فصل نخست: چارچوب نظری و مفهومی
1-1- هیدروپلیتیک، سیاست خارجی و آب‌های فرامرزی
2-1- اهمیت آب‌های فرامرزی
3-1- تقویت دیپلماسی آب
4-1- افزایش اختیارات بازیگران در صحنه دیپلماسی آب
فصل دوم: سیاست آب در جنوب آفریقا
1-2- دیپلماسی آب‌های فرامرزی و نظام منطقه در جنوب آفریقا
2-2- دیپلماسی آب و امنیت منطقه‌ای جنوب آفریقا
3-2- هیدروپلیتیک حوضه رود زامبزی
4-2- هیدروپلیتیک حوضه رودخانه اورانژ
فصل سوم: دیپلماسی آب‌های فرامرزی در جمهوری اسلامی ایران
1-3- جغرافیای آب در ایران
2-3- رودخانه‌های فرامرزی ایران
3-3- دیپلماسی رودخانه‌های فرامرزی با عراق (حوضه بین‌النهرین)
4-3- دیپلماسی آب، آب مجازی و امنیت غذایی