کتب و نشریات
تحلیل ابزارها و روش های ممنوعه در جنگ از دیدگاه اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه

کتاب «تحلیل ابزارها و روش های ممنوعه در جنگ 

از دیدگاه اسلام  و حقوق بین الملل بشردوستانه»

تالیف دکترسیداصغر جعفری استادیار دانشگاه صنعتی مالک اشتر در سال 2016 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردید.

حقوق بین الملل بشردوستانه به عنوان بخشی از حقوق بین الملل، مجموعه ای از قواعد بین المللی یا عرفی است که مشخصاً ناظر بر رفتار قوای متخاصم در جنگ های مسلحانه بین المللی یا غیربین المللی می باشد. این قواعد به دلایل انسان دوستانه حق طرفین مخاصمه را در انتخاب و استفاده از ابزارها و شیوه های جنگی محدود می کند و افراد انسانی و یا اموال و اشیایی را که در درگیری ها مورد آسیب قرار گرفته یا خواهند گرفت، مورد حمایت قرار می دهد. به عبارت دیگر، اصل اساسی حاکم در معاهدات بشردوستانه این است که طرفین متخاصم در انتخاب وسایل و شیوه های نبرد دارای اختیارات نامحدود نیستند. یعنی، هیچ یک از کشورهای متخاصم نمی توانند از هر روش و وسیله ای جهت اذیت و آزار دشمن استفاده کند.

مکتب اسلام که مکتب صلح و همزیستی مسالمت آمیز است، جنگ را به عنوان یک پدیده تحمیلی می شناسد و در صورت وقوع این بلای خانمان سوز، به جهت جایگاه والایی که برای بشر و کرامت انسانی او قایل است، رعایت اصول عدالت و اخلاق را در راس امور قرار داده و نه تنها همانند حقوق بین الملل بشردوستانه، اصل را بر عدم آزادی عمل در انتخاب استفاده از هرگونه ابزار و روش جنگی برای پیروز شدن در مخاصمات مسلحانه بر شمرده، بلکه در بخشی از قواعد رزمی بر حذف گونه هایی از سلاح ها تاکید نموده که شامل بسیاری از سلاح های نابودکننده و استراتژیک معاصر نیز می باشد.

پژوهش حاضر که با هدف بررسی و تحلیل ممنوعیت برخی از ابزارها و روش ها در جنگ در منابع اسلامی و حقوق بین الملل بشردوستانه و نیز مقایسه تطبیقی ابزارها و روش های ممنوعه در جنگ از منظر اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه انجام گرفت، پژوهشی بنیادی- نظری است و از نظر ماهیت و روش، از نوع تحلیل محتوا است. مبنای تحلیل نیز در رابطه با حقوق اسلامی از منابعی چون قرآن کریم و سنت و سیره نبوی و علوی، نظریه های مفسران و علمای اسلامی و در خصوص حقوق بین المللی بشردوستانه، از منابعی چون؛ معاهدات و اسناد بین المللی از جمله کنوانسیون های چهارگانه ژنو 1947و پروتکل های الحاقی 1977، آراء قضات و عقاید حقوقدانان و... بهره گرفته می شود. این پژوهش از یک مقدمه، سه فصل و هفت بخش تشکیل می شود. در فصل اول، تحت عنوان بررسی مفهوم جنگ، حقوق بشردوستانه و فلسفه ممنوعیت برخی از ابزارها و روش ها در جنگ، ضمن تحلیل مفهوم جنگ در حقوق بین الملل و فقه اسلام، چارچوب های نظری حقوق  بین الملل بشردوستانه و فلسفه حقوق بشردوستانه در فقه اسلام مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. هم چنین در این بخش فلسفه ممنوعیت برخی از ابزارها و روش ها در جنگ تبیین می شود.

در فصل دوم، تحت عنوان ابزارهای ممنوعه در جنگ، مصادیق ابزارهای ممنوعه در جنگ از دیدگاه حقوق بشردوستانه و فقه اسلام بحث خواهد شد. در این بخش پس از نگرش کلی به استفاده از ابزارهای جنگی، مبانی ممنوعیت و انواع ابزارهای ممنوعه مورد تحلیل قرار گرفته و سپس سازوکارهای تضمینی ممنوعیت برخی از ابزارها سخن گفته خواهد شد.

در فصل سوم، تحت عنوان روش های ممنوعه در جنگ، مفهوم و اهداف روش های ممنوعه در جنگ از منظر حقوق بشردوستانه و فقه اسلام بحث می شود. سپس با تبیین شیوه های مجاز در جنگ، مبانی و قواعد حاکم بر ممنوعیت برخی از روش ها در جنگ و نیز مصادیق روش های ممنوعه مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.

فصل اول:بررسی مفهوم جنگ، حقوق بشردوستانه و فلسفه ممنوعیت برخی از ابزارها و روش ها در جنگ

بخش اول: تحلیل جنگ در دو دیدگاه

مبحث اول: جنگ از دیدگاه حقوق بین‌الملل

مبحث دوم: جنگ از دیدگاه اسلام

بخش دوم: چارچوب نظری حقوق بشردوستانه در دو دیدگاه

مبحث اول: بررسی حقوق بین‌الملل بشر دوستانه

مبحث دوم: جایگاه حقوق بشردوستانه در حقوق اسلامی

بخش سوم: فلسفه ممنوعیت برخی از ابزارها و روش ها در جنگ

مبحث اول: حمایت از کرامت انسانی

مبحث سوم: حمایت از محیط زیست سالم

فصل دوم: ابزارهای ممنوعه در جنگ

بخش اول: حقوق بشردوستانه و ابزارهای ممنوعه در جنگ

مبحث اول: نگرش کلی بر ابزارهای جنگی

مبحث دوم: بررسی حقوقی ممنوعیت ابزارهای جنگی

بخش دوم: ابزارهای ممنوعه در جنگ از دیدگاه اسلام

مبحث اول: نگرشی کلی به ابزارهای جنگی در اسلام

مبحث دوم: ممنوعیت برخی از سلاح‌ها در پرتو حقوق اسلام

فصل سوم: روش‌های ممنوعه در جنگ

بخش اول: روش­های ممنوعه در جنگ در پرتو  حقوق بین­الملل بشردوستانه

مبحث اول: کلیاتی از روش­های ممنوعه در جنگ

مبحث دوم: مصادیق توسل به شیوه­های ممنوعه در جنگ

بخش دوم: روش­های ممنوعه در جنگ در پرتو  حقوق بین­المللی اسلام

مبحث اول: دیدگاه اسلام در زمینه روش­های ممنوعه در جنگ

 

مبحث دوم: مصادیق روش­های ممنوعه و غیر ممنوعه